In mijn groep 5/6 zit Lisa, een meisje van 9 jaar die al vanaf groep 3 moeite heeft met rekenen. Ze oefent oefent oefent.. maar haar ontwikkeling verloopt moeizaam. Wanneer de rekeninstructie start, komt ze met hangende schouders in de kring zitten, wetend dat het vandaag ‘toch wel weer niet zal lukken.’ Als leerkracht wil je er natuurlijk alles aan doen om je leerlingen een passend aanbod en de juiste ondersteuning te geven. Maar hoe doe je dat? Ik ben op onderzoek gegaan en wil de inzichten die ik heb verkregen graag met jullie delen.
De vraag die ik mijzelf stelde was: Wat wil ik nou eigenlijk bereiken met mijn onderwijs?
Zo’n simpele vraag, maar.. wat is nou het daadwerkelijke doel? Goede resultaten behalen? Zorgen dat iedere leerling naar een universiteit kan? Net zo lang trainen voor toetsen, zodat leerlingen goed scoren en we met een trotse glimlach een prachtig dossier aan inspectie kunnen overhandigen? Ik geloof niet dat dat het is en ik geloof ook niet dat er iémand is die dat wil nastreven.
Growth mindset
Onze missie als onderwijsprofessionals is, in mijn ogen, het zoeken naar hoe we leerlingen kunnen helpen groeien. Hen motiveren voor leren, de kracht van doorzettingsvermogen laten ontdekken en hen stimuleren in zichzelf te geloven. Hen op een aantrekkelijke, uitdagende manier laten ontwikkelen tot de personen die zij graag willen en kunnen zijn en hen het vertrouwen geven dat ze dat met hard werken kunnen bereiken. Ook leerkrachten zouden dit gevoel moeten hebben, zodat zij kunnen fungeren als rolmodel en deze mindset uit kunnen dragen richting hun leerlingen.
Carol Dweck (2008) heeft jarenlang empirisch onderzoek gedaan naar mindsets en heeft bewijs geleverd waaruit blijkt dat mensen met een growth mindset meer openstaan voor uitdagingen, voor constructieve en kritische feedback, dat zij veerkrachtiger omgaan met tegenslagen, sterk geloven dat eigen inzet het verschil kan maken en beter met en van anderen kunnen leren. Mensen met een growth mindset geloven dat intelligentie niet vast staat, maar je dit kunt ontwikkelen door kennis en ervaring op te doen. Jouw eigen gedachten hebben dus meer invloed op je ontwikkeling dan je misschien in eerste instantie had verwacht…
Aan de slag
Hoe je hier aan kunt werken in de praktijk? Hieronder een aantal praktische tips voor iedere professional, die direct inzetbaar zijn binnen (vrijwel) iedere beroepsgroep:
- Deel kennis over de werking van het brein
Wanneer het schoolteam en de leerlingen weten hoe het brein (en het effect van een positieve mindset) precies werkt in de hersenen, zullen zij nog gemotiveerder zijn om aan dit punt te werken. Kagan (2015) geeft in het boek ‘Breinvriendelijk onderwijs’ handige tools om hiermee aan de slag te gaan. - Creëer structureel ruimte voor reflectie
Dit kan als leider met een team of als leerkracht met een klas. Wanneer dit een bepaalde ritmiek heeft (bijv. vaste dag van de week) wordt het reflecteren steeds gemakkelijker en kan er gerichter aan doelen gewerkt worden. - Geef op groei gerichte feedback
Dit kan op:
• taakniveau: ‘Jouw resultaat voldoet aan meerdere succescriteria. Laten we samen kijken hoe we de rest voor elkaar kunnen krijgen.’
• procesniveau: ‘De strategieën die je hanteert zijn effectief. Vraag ook eens aan collega’s hoe zij dit probleem op zouden lossen, zodat je weer tot nieuwe ideeën kan komen.’
• zelfreguleringsniveau: ‘Knap dat je tijdens het reflecteren ontdekt hebt dat je voor deze taak kennis van anderen nodig hebt.’ (Clarke, 2016) - Ontdek de kracht van taalgebruik.
Taal heeft een enorme invloed op onze gemoedstoestand en prestaties. De juiste woordkeuze van een coach, leerkracht of schoolleider is dan ook essentieel. Bespreek voornamelijk met het team wat er goed gaat en waar je met hen naar toe wilt groeien. - Stimuleer coöperatief leren
Ieder heeft zo z’n talent en laten we daar nou alsjeblieft gebruik van maken! Uit onderzoek blijkt dat leerstof beter doorgrond en beheerst wordt, als deze verworven en uitgewisseld wordt met anderen (Sousa, 2006). - Fungeer als rolmodel
Als schoolleider en als leerkracht dien jij je kwetsbaar op te durven stellen en uit te dragen dat je fouten mag maken en kunt groeien in hetgeen je wilt bereiken. Herken mindset-helden en laat hen ervaringen en kennis delen met collega’s en leerlingen. - Vier successen met het team!
Zo’n ontzettend sterke motivator en inspirator. Een voorbeeld hiervan is de muur met
‘Gouden-momenten’ waar leraren en/of leerlingen kunnen delen waar zij trots op zijn. - Word en blijf een lerende schoolorganisatie
Een leven lang leren! Dat zou toch tof zijn. Wanneer die flow heerst in de school, weet je dat je goed zit. De vijf disciplines van een lerende organisatie (Senge, 2000) kan daarbij als ondersteuning dienen.
Pareltje uit eigen praktijk
Nog even terug naar Lisa… Haar houding omtrent rekenen was zeer negatief en lastig te keren. Ik heb met haar (en de hele groep) activiteiten gedaan rondom het ontwikkelen van een growth mindset en heb uitgelegd hoe dit principe werkt in de hersenen. Zij was hier zichtbaar door geïntrigeerd en zelfs haar fysieke houding veranderde direct. Twee weken later kwam de CITO rekenen… Oei. Toen we elkaar vlak voor de start van de toets aankeken en ik haar nog een laatste bemoedigende knipoog gaf, hield zij vol trots haar rekenschrift in de lucht en riep: ‘Kijk juf! Ik wéét dat I can do this!’ wat zij met grote koeienletters bovenaan haar bladzijde had geschreven. Tja… hoge Cito-score of niet, mijn dag kon niet meer stuk.
Sanne Boer is een zeer gedreven en vooruitstrevende leerkracht uit Rotterdam. Collega’s bewonderen haar om haar openheid en kritische blik. Met haar authentieke houding en creatieve oplossingen is zij in staat een probleem om te zetten in een kans en samen met het team een mooie ontwikkeling door te maken. Op dit moment volgt zij de Master Onderwijskunde om nog meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden tot kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Daarnaast heeft zij dit jaar haar NLP-opleiding afgerond en ziet het als haar missie mensen te ondersteunen bij het creëren van een positieve mindset.
Misschien vind je deze posts ook interessant:
