De leiders van de toekomst
Terwijl de damp nog van de warme koffie afkomt en ik mijn speculaasje in de koffie doop opent Kemper de sessie met het directieteam (DT) van Basisschool de Regenboog*. We zitten hier voor een Coach & Connect sessie, waarbij we samen met het DT inzoomen op hun onderlinge samenwerking, kansen en ontwikkelpunten. Ik houd van deze sessies! Want het is zo heerlijk om een heel dagdeel alleen maar bezig te zijn met leiderschaps- en teamontwikkeling. ‘Hoe halen we het maximale uit ons team?’ ‘Hoe waarborgen we de onderwijskwaliteit?’ ‘Hoe zorgen we voor een open feedback cultuur?’ ‘Waar stopt eigenlijk de verantwoordelijkheid van de locatieleider en waar begint die van de (meer)scholendirecteur?’ Vragen waar directieteams vaker over na zouden willen denken, maar door de waan van de dag niet aan toe komen. Maar hey, nu zitten we er, agenda’s geblokt, bordje ‘niet storen’ op de deur en niet te vergeten: de met koffie doordrenkte speculaasjes.
Er komt altijd een moment waarop het spannend of uitdagend wordt. In dit gesprek is dat op het moment dat ik de vraag stel: “Wie is er eigenlijk als jullie er niet meer zijn? Wie houdt deze school en (al behaalde) veranderingen staande als jullie, om wat voor reden dan ook, deze school verlaten? Een stilte is het gevolg. “Uh, geen idee, ik denk niet dat we daar echt mensen voor hebben in het team..” Ze kijken elkaar aan..
‘Eigenlijk wel een spannende vraag,’ merkt Frank eerlijk op. ‘Want.. als ik iemand anders ga opleiden tot leider, is dat dan geen bedreiging voor mijn eigen positie?’ Natuurlijk weet Frank rationeel gezien ook wel dat dat niet zo is en hij weerlegt ook direct zijn zojuist uitgesproken angst. Toch is het fijn dat hij hem op tafel legt. Want is het niet zo, dat het spannend is als anderen beter worden dan jij? Natuurlijk is het politiek correct om te zeggen: ‘Als leider wil ik dat mijn teamleden nog beter worden dan ik.’ Maar als het er echt op aan komt.. durf je dan ook echt stappen in die richting te zetten en maximaal te investeren in die ander?
Onderzoek wijst uit: Nee, veel leiders durven dat niet. Sterker nog, veel leiders komen nooit op dat niveau dat ze van volgers (teamleden) leiders maken. Maar, als je het eenmaal een keer hebt gedaan, werkt het verslavend. Geweldige leiders reproduceren geweldige leiders. Dat avontuur aangaan met je team is het mooiste wat er is.
“Geweldige leiders reproduceren geweldige leiders.”
Dit gesprek deed mij denken aan de 5 niveaus van leiderschap. Onderzocht door leiderschapsexpert John C. Maxwell (Maxwell, 2013). Het heeft mij als leider enorm geholpen om me bewust te worden van deze verschillende niveaus. Doordat ik me bewust werd van het niveau waarop mijn leiderschap op dat moment was, wist ik wat ik te doen had om mijzelf en mijn team te ontwikkelen. Ik deel ze met je.
Niveau 1 – Positie
Op dit niveau draait het om rechten. Mensen volgen jou omdat ze dat moeten. De enige invloed die deze leider heeft komt met de titel/functie. Mensen volgen je omdat ze dat moeten vanwege de positie die je hebt (gekregen). Met het hebben van een leiderschapspositie is niets mis, maar het misbruiken van je positie om mensen je te laten volgen, daar is wel van alles mis mee. Mensen die op dit niveau blijven steken zijn misschien bazen, maar geen leiders. Ze hebben ondergeschikten, geen volgers. Mensen zullen hun alleen volgen binnen de kaders van hun vastgestelde autoriteit, maar zodra het niet meer hoeft doen ze dat ook zeker niet.
Iedereen kan een leiderschapspositie krijgen. Op het moment dat jij de functie krijgt als MT-lid of school-/locatieleider heb je de positie. Deze positie is altijd het begin. Het fundament en vanaf dat moment is de uitdaging om door te ontwikkelen naar het volgende niveau van leiderschap.
Niveau 2 – Toestemming
Op dit niveau draait het om relatie. Teamleden volgen jou omdat ze dat willen.
Als je als leider mensen waardeert voor wie ze zijn en het beste in hun ziet, begint je invloed te ontwikkelen. Je bouwt aan vertrouwen, aan verbinding en dus aan een relatie. De focus van deze leiders is niet het behouden van de positie, maar het ontwikkelen van de mensen.
Op dit niveau begin je te werken aan de psychologische veiligheid, de grootste succesfactor van high performance teams. (Meer lezen over psychologische veiligheid? Lees deze blog).
Veel leiders stoppen volgens Maxwell bij niveau 2, maar goede leiders creëren niet alleen een gezellige sfeer en fijne werkomgeving, nee zij behalen ook resultaten. Dat is wanneer een leider opklimt naar niveau 3.
Niveau 3 – Productie
Op dit niveau komen de resultaten. Mensen volgen jou door wat jij voor de organisatie hebt gedaan. Bijvoorbeeld de leerlingresultaten omhoog gebracht, de school zo aantrekkelijk weten te maken dat de aanmeldingen van nieuwe kinderen aanzienlijk stijgt, subsidies voor nieuwe projecten binnen weten te halen.. vul maar in!
Let op! Het betekent niet dat op dit niveau de positie (niveau 1) of de relaties (niveau 2) er niet meer toe doen. Je kunt niveau 3 pas bereiken als je 1. De positie hebt gekregen en 2. Relaties hebt weten te bouwen met je team. Een (goede) leider in deze fase heeft oog voor de mensen en de relaties en is in staat om in samenwerking met die mensen resultaten te behalen.
Als je in staat bent om met je team op het productielevel te komen, komen de resultaten. Resultaten creëren momentum, een gevoel van overwinning, succes en trots. Het teamgevoel wordt versterkt! Een leider op dit niveau kan lastige uitdagingen aan en weet hoe te handelen in moeilijke situaties. Kritische ouders, incidenten op het schoolplein, negatieve berichten in de pers, brengen je minder van je stuk. Jij en je team zijn in staat om juist te handelen in kritische situaties en je hebt het lef om lastige knopen door te hakken.
Op dit niveau wordt je door anderen gezien als succesvol, een bekwame leider. Maar, er is meer.. Hier komen we bij de stap die het directieteam van Basisschool de Regenboog diende te maken: op naar niveau 4.
Niveau 4 – Ontwikkeling
Bij niveau 4 draait het om reproductie. Mensen volgen jou voor wat jij voor hun hebt gedaan. Op dit niveau spreken we echt over geweldige leiders. Leiderschap op dit level is uniek. Deze leiders staan niet bekend om hun kracht, maar om het feit dat ze in staat zijn anderen te bekrachtigen.
Leiders op dit niveau gebruiken hun positie, relaties en productiviteit (niveau 1 t/m 3) om te investeren in hun team en de ontwikkeling van de individuele teamleden, zodat zij zich ontwikkelen tot ware leiders. Het gaat om reproductie, deze leiders reproduceren zichzelf. Je moet een sterke leider zijn om dat te durven. Maxwell zegt: ‘Met productiviteit kan je wedstrijden winnen, maar met het ontwikkelen van mensen wordt je kampioen.’
Er zijn twee dingen die gebeuren op dit niveau:
1. Het teamwork gaat naar een heel hoog niveau.
Dit komt doordat de hoge investering in mensen zorgt voor een diepe en waardevolle relatie, het helpt mensen om elkaar beter te leren en kennen en versterkt de loyaliteit (hallo duurzame inzetbaarheid).
2. De prestaties gaan (nog meer) omhoog.
Omdat er meer leiders zijn in het team, en leiders helpen anderen teamleden weer om te ontwikkelen. Het vliegwieleffect treedt dus op. Gedeelde verantwoordelijkheid. Leiders op niveau 4 veranderen de levens van de mensen waaraan ze leidinggeven. Omdat ze zoveel impact hebben op dat leven, willen mensen deze leiders maar al te graag volgen. Het is aantrekkelijk. Hierdoor zullen mensen zich aangetrokken voelen tot jouw school of organisatie, ze weten namelijk dat als ze onder jouw leiderschap vallen, ze gaan groeien en de ruimte krijgen om het beste ui zichzelf te halen (dag tekorten!)
Nu hoor ik je denken… wat kan er nu nog beter.. als ik dit heb bereikt spring ik een gat in de lucht. Toch is er nog één hoger te behalen niveau; niveau 5.
Niveau 5 – De top
Op niveau 5 draait het om respect. Mensen volgen jou voor wie jij bent en waar jij voor staat. Dit is het hoogste en tevens meest uitdagende niveau in leiderschap. Veel mensen zijn in staat om op te klimmen van niveau 1 tot 4. Niveau 5 is andere koek. Dit niveau vraagt niet alleen om inspanning, vaardigheden en intentioneel leiderschap. Het vraagt ook om een portie talent.
Maxwell stelt dat alleen sterk getalenteerde mensen in staat zijn om op dit niveau van leiderschap te komen. Wat doen leiders op dit niveau? Ze ontwikkelen teamleden om niveau 4 leiders te worden. Het ontwikkelen van volgers die zelf leiders worden is al een uitdaging op zich (niveau 4), veel leiders doen dat niet omdat het veel meer werk en tijd kost dan gewoon je team te leiden.
Jouw leiderschap ontwikkelen tot dat punt waar je in staat (en bereid) bent om andere leiders te ontwikkelen is de by far de meest uitdagende leiderschapstaak. Het betaalt zichzelf wel dubbel en dwars terug, want: Niveau 5 leiders, ontwikkelen niveau 5 organisaties. Ze creëren kansen die andere leiders niet creëren. Ze creëren een nalatenschap met wat ze doen. Mensen volgen hen om wie zijn en waar ze voor staan. Ze hebben een goede reputatie. Deze leiders zijn in staat om binnen hun school, stichting of soms zelfs binnen hun hele vakgebied impactvolle transities te realiseren.
Deze leiders zijn in staat om binnen hun school, stichting of soms zelfs binnen hun hele vakgebied impactvolle transities te realiseren.
In de Coach & Connect sessie is het even stil. Totdat een van de vier oppert: ‘Hey Lara, de groep 6 leerkracht, zij heeft zeker de potentie om zich te ontwikkelen tot een leider. Sterker nog, in de projectgroep vorige week nam ze heel natuurlijk de leiding, en het team accepteerde het nog ook.’ ‘JA!’ Wordt er gereageerd, ‘Wat een goed idee, want zij is wel toe aan een volgende uitdaging en ik hoorde dat ze al om zich heen aan het kijken was binnen de stichting. Als wij haar nu eens gaan coachen in haar leiderschap, dan binden we haar gelijk aan onze school.’ Vol enthousiasme wordt er een plan opgesteld en taken verdeeld. ‘Ik heb er helemaal zin in!’ zegt Frank, ‘Zin om haar te gaan coachen tot een volwaardig leider. Bedankt.’ Hij glimlacht.
Wat hebben we toch fantastisch mooi werk, denk ik, terwijl ik kijk naar het bodempje koffie met zwemmende kruimels speculaas in mijn koffiekopje.
Bron: 5 levels of leadership, John C. Maxwell
Laura Pelger – Struijk is co-founder van Inspiratiebureau Struijk & Kemper. Verder is ze gelukkig getrouwd met Michael Pelger. Samen met hem en met een toegewijd team heeft ze een moderne kerk opgericht in Rotterdam, die ze samen vol passie leiden.
Misschien vind je deze posts ook interessant:
