De afgelopen weken vliégen de artikelen over leerachterstanden bij basisschoolkinderen en jongeren je om de oren. Maanden van thuisonderwijs zouden hebben gezorgd voor een achterstand in ontwikkeling en moeten kosten wat kost worden ingehaald. Miljoenen zijn er uitgetrokken door De Overheid. Dit klinkt in eerste instantie fantastisch, maar is dit nu echt waar we met ons onderwijs op dit moment de focus op willen hebben?
Het is maandagmorgen. Ik zit op directiekantoor mijn eerste mailtjes te beantwoorden en alvast de komende dagen door te nemen met mijn collega. Yasmina (fictieve naam) staat voor de deur. Ze komt niet binnen, maar blijft in de deuropening staan. Ik kijk haar aan. Het blijft stil. Ik groet haar en vraag hoe het met haar gaat. Met een piepstem antwoordt zij: ‘Goed….’. Ik kijk naar haar en zie dat alles in haar houding en mimiek dit tegen spreekt. De donkere kringen om haar ogen zeggen eigenlijk al genoeg. Wat er precies aan de hand is weet ik niet, maar deze lockdown heeft haar in ieder geval geen goed gedaan. Ze is 7 jaar oud en woont met vijf broertjes en zusjes en haar alleenstaande moeder in een mini appartementje vlakbij de school.
Het is een anekdote die binnen mijn werkveld niet geheel ongewoon is. Helaas..
Het is een pittige tijd, zeker voor gezinnen die het op dit moment niet breed hebben en in onzekerheid leven over inkomsten en gezondheid. Natúúrlijk ben ik er als juf voorstander van om deze periode aan te grijpen het allerbeste uit de kids te halen en vol in te zetten op de onderwijskwaliteit. Juist deze doelgroep zou optimale kansen moeten krijgen om uiteindelijk een passend plekje op onze arbeidsmarkt te verwerven. Toch denk ik dat, op sommige scholen en in sommige wijken, we toch eerst aan de slag dienen te gaan met iets anders.
Namelijk: de psychologische veiligheid. Volgens Maslow (1943) is het ervaren van veiligheid, naast de fysiologische basisbehoeften, één van de belangrijkste voorwaarden om je als mens te kunnen ontwikkelen. Waarschijnlijk zal iedere leerkracht dat beamen, maar vaak worden we toch al snel weer opgeslokt door de waan van de dag en willen we de kinderen het liefst zo snel mogelijk weer zo veel mogelijk leren. Maar laten we PLEASE niet in de hoofden van de kinderen de overtuiging planten dat zij een ‘verloren generatie’ zijn of ‘achterstanden’ hebben en laten we als school allereerst weer even de veilig plek zijn waar ze altijd bij iemand terecht kunnen. Zolang we ons als mens niet veilig voelen, staan we immers nog in de overlevingsmodus.
Laten we het vertrouwen naar onze kinderen uitstralen dat het uiteindelijk goed zal komen. Dat we er voor ze zijn. Dat als we van en met elkaar leren de toekomst er weer beter uit zal gaan zien. Dat er voor iedereen een baan is en kansen liggen die bij je passen. Dat we hen vaardigheden leren zoals doorzettingsvermogen, zelfstandigheid, het kunnen reguleren van emoties, veerkracht opbouwen, verbinding aangaan met anderen.. Dáár gaan we de kinderen echt mee helpen en daardoor zullen er uiteindelijk meer kansen voor deze doelgroep ontstaan. Let’s keep our head up, we komen er wel.
Begin januari nam ik een Spoken Word-filmpje op waarin ik volwassenen oproep om vooral vooruit te kijken en met elkaar naar kansen en mogelijkheden te blijven zoeken. Een voorbeeld te zijn voor onze kinderen. Een stukje uit deze tekst was:
‘Focus op wat er wél is
en op wat nog kan komen.
Niet alleen piekeren,
maar ook durven dromen
over wat je gelukkig maakt.’
Laten we ons niet focussen op wat kinderen de afgelopen periode allemaal hebben misgelopen, maar juist op wat zij de komende tijd nodig zullen hebben. Een veilige plek, rust, stabiliteit, mogelijkheden om zichzelf verder te ontwikkelen en soms een duwtje in de rug. Menig leerkracht zal herkennen dat door alle wiselende dagen (zieke leerlingen, zieke collega’s, weerbarstige thuissituaties) de groepsdynamiek en het gevoel van veiligheid per dag en per kind kan verschillen. Hieronder volgen vier tips om in je groep toch een gevoel van veiligheid te creëren:
1. Gevoelsmeter aan het begin van de dag
Laat de kinderen bij binnenkomst knijpers ophangen bij hoe zij zich voelen en ga hierover in gesprek. Kinderen leren hierdoor kwetsbaar te zijn en open te vertellen over hun emoties en ervaringen.
2. Lessen van bijvoorbeeld De Vreedzame School, over kindermishandeling of armoede
Taboe weg, gesprek open! Laten we kinderen leren dat er over alles gepraat mag worden en dat het fijn is om moeilijke situaties met elkaar te bespreken. Er zijn vele methodes die je kunt gebruiken voor het verbeteren van het pedagogisch klimaat en het gevoel van veiligheid in je groep.
3. Brievenbus waar geheimpjes voor de juf of meester in mogen
Een uitnodiging om te delen wat je meemaakt (goed of vervelend), zonder dit face to face te hoeven doen. Werkte in mijn groep echt super voor de wat meer teruggetrokken leerlingen.
4. Maak plezier!!
Ontladen van stress zorgt ook voor een gevoel van veiligheid. Laten we kinderen vooral ook de mogelijkheid geven om lekker kind zijn!
Ik denk dat het goed is als we als school de kinderen een veilige plek bieden waar rust & regelmaat is en zeker ook ruimte voor plezier en inspiratie. Dát zal in mijn ogen daadwerkelijk bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen en hun kansen voor de toekomst. Alfie Kohn omschrijft het op treffende wijze:
‘If children feel safe, they can take risks, ask questions, make mistakes, learn to trust, share their feelings, and grow.’
Sanne Boer is een zeer gedreven en vooruitstrevende onderwijsprofessional uit Rotterdam. Collega’s bewonderen haar om haar openheid en kritische blik. Met haar authentieke houding en creatieve oplossingen is zij in staat een probleem om te zetten in een kans en samen met het team een mooie ontwikkeling door te maken. Op dit moment is zij werkzaam als leerkracht met adjunct-taken en coach voor ZIJ-instromers en starters. Afgelopen jaar behaalde zij de Master Onderwijskunde en rondde zij haar NLP-opleiding af. Met deze kennis en vaardigheden hoopt zij een bijdrage te kunnen leveren aan de kwaliteit van het onderwijs en het versterken van veerkracht en een positieve mindset van onderwijspersoneel.
