3 tips bij het nemen van moeilijke beslissingen in je schoolleiderschap

Ken je die mevrouw die op de meest onwelkome momenten langskomt? Onbeleefd zou ik het gewoon willen noemen. Ze klopt aan als je met je gezin aan het eten bent. Ze staat voor dag en dauw, terwijl jij nog in bed ligt alweer voor de deur. Ze verschijnt ook wel eens op een studiedag als je je probeert te focussen, ze leidt je af. Op sommige momenten komt ze ook als je wilt gaan slapen en je juist je slaap zo hard nodig hebt, ze houdt je gewoon wakker.

Misschien ken je haar wel? Ze heet “Mevrouw Uitstellen van Moeilijke beslissingen” Wel eens van haar gehoord? Heb je haar wel eens ontmoet? Dan weet je hoe onbeleefd en onmogelijk ze kan zijn. 

Het maken van moeilijke keuzes is onlosmakelijk verbonden met leiderschap. En met moeilijk bedoel ik beslissingen waarbij je iemand ongewild pijn zal doen, beslissingen waarbij je iets waardevols zal verliezen, beslissingen waarbij twee kernwaarden met elkaar in botsing komen. En dat zijn dingen die we als mens liever vermijden en precies daarom zijn we geneigd moeilijke beslissingen uit te stellen. 

Neurologisch gezien houden we met uitstellen ons eigen brein voor de gek. Als we daadwerkelijk spanning ervaring bij het maken van een bepaald besluit, ziet de amygdala (ook wel de gevaar antenne van ons brein genoemd) het maken van dit moeilijke besluit, daadwerkelijk als een bedreiging. Zelfs als we ons rationeel gezien bewust zijn van het feit dat het uitstellen ons op lange termijn meer stress zal geven (denk aan mevrouw Uitstellen en haar onaangekondigde bezoekjes),  houdt je brein zich liever bezig met het weghalen van de dreiging door bijvoorbeeld uit te stellen.. Neurowetenschappers noemen dit ook wel ‘amygdala-kaping’.

Het is goed om hier bewust van te zijn, maar dat is niet voldoende. In coaching van schoolleiders helpen wij regelmatig met dit proces. Het voordeel van coaching is, dat je letterlijk 1,5 uur in je agenda geblokt hebt met een ander, waardoor de kans groot is dat je je aan deze afspraak houdt. Hierdoor kan je niet ‘vluchten’ in de waan van de dag en alle andere to do’s.  De afspraak met je coach dwingt je ertoe om de spanning in de ogen te kijken. Als je geen coach hebt, vraagt het misschien wat extra discipline om tijd vrij te maken in je drukke bestaan als schoolleider. Echter, laat de moed niet in de schoenen zakken, want als je weet hoe het werkt, vraagt het minder dan je misschien denkt. Ik deel drie belangrijke inzichten met je, die je gaan helpen om Mevrouw “Uitstellen van Moeilijke beslissingen” buiten de deur te houden. En dat gaat je ongetwijfeld rust opleveren.

1. Poets je kompas op: ken je kernwaarden. 

Ken je kernwaarden. Als je kristalhelder weet waar je voor staat, is het maken van besluiten makkelijker. Het kennen van je kernwaarden dient als een kompas. Als je de richting even niet weet, pak je je kompas erbij en wordt de juiste richting al snel duidelijk. Ik bedoel met “kennen” niet dat je ze kunt opnoemen. Ik bedoel met “kennen” dat je er bekend mee bent, dat ze vanuit je binnenste voortvloeien. Je kernwaarden zijn altijd al aanwezig geweest. Denk maar eens terug aan kruispunten in je leven: Wat vond je daarin echt belangrijk? Wat deed er echt toe voor jou? Er zijn veel oefeningen te vinden om je kernwaarden te ontdekken, maar uiteindelijk zou je ze moeten voelen en ervaren. Als je ze eenmaal kent, zullen ze keer op keer worden bevestigd. Je komt ze tegen als je een keer flink heftig reageert op een situatie en je denkt: past deze reactie wel bij de situatie? Waarschijnlijk heb je te maken met een kernwaarde.. Je komt ze tegen op momenten dat je ontroerd raakt, blijkbaar is er iets wat je raakt wat je belangrijk vindt in je kern.

Een hele lijst met kernwaarden? Dat is hetzelfde als het hebben van geen kernwaarden. Probeer je te beperken tot twee of maximaal drie. Graveer ze in je hart en zorg dat ze on top of your Mind zijn als het uitdagend wordt. Het ontdekken, definiëren en kennen van je kernwaarden vraagt een eenmalige investering, en daarna weet je ze gewoon en gaan ze je keer op keer helpen bij het maken van moeilijke besluiten.

2. Organiseer een stok achter de deur.

Weet je nog van de amygdala kaping? Daar moeten we iets tegenover zetten, want als je niet scherp bent, word je voor de gek gehouden waar je bij staat, door je eigen brein nota bene. Zoals het hebben van een leiderschapscoach een stok achter de deur kan zijn, kan je ook andere stokken organiseren. Deel met een collega schoolleider dat je een moeilijke beslissing dient te maken en vraag hem of haar om er binnen drie dagen op terug te komen. Spreek af met je man of vrouw dat je pas thuis kan komen voor het weekend, als de kogel door de kerk is. Of, en dat is mijn persoonlijke favoriet: vraag een collega schoolleider, goede vriendin of coach om de onderstaande oefening met je te doen.

3. Doe de ja/nee oefening.

Je hebt je kompas op orde. Je stok achter de deur is geregeld. Nu moet de keuze nog gemaakt worden. Wij geloven bij Struijk & Kemper in een diep weten als het aankomt op moeilijke leiderschap besluiten. Vaak weet je diep van binnen wel wat het juiste is, alleen durf je het (nog) niet aan te kijken. Deze oefening is trouwens niet alleen van waarde bij uitdagende keuzes in je schoolleiderschap of rondom je schoolteam. Maar ook bijvoorbeeld bruikbaar in relatiecrisis, het al dan niet aankopen van een huis of gaan voor gezinsuitbreiding. Hier komt ie:

Deze oefening komt oorspronkelijk vanuit de filosofie van “deep democracy” waarbij ze de stem van de minderheid serieus nemen. Bij het doen van de Ja/Nee oefening neem je zowel jouw “ja’s” als jouw “nee’s” serieus. Bij ieder besluit wat we nemen, zijn er zowel Ja’s, oftewel: redenen om het wel te doen en nee’s: redenen om het niet te doen. Vaak zijn we geneigd een keuze te maken en de “andere kant” niet de aandacht te geven die het ook verdient. Bij de Ja/Nee oefening onderzoek je beide kanten, zowel ja JA’s als je Nee’s . Dat doe je als volgt:

Stel je hebt een teamlid op school die al een tijd niet naar verwachting functioneert. Andere teamleden beginnen er last van te krijgen en jij ook. Echter gun je dit teamlid ook de wereld en weet je wat voor verre gevolgen het zou hebben als je afscheid van dit teamlid zou nemen. Je hebt een band als mens, maar hebt ook je verantwoordelijkheid als schoolleider waarbij je het grotere perspectief van de hele school in acht moet nemen. Het besluit wat je uitstelt is: Ga ik afscheid nemen van deze collega of niet?

Je vraagt je gesprekspartner (die je bij stap 2 hebt gevraagd) om jou de volgende vraag te stellen:

Waarom zou je deze persoon willen behouden in het schoolteam?

Jij geeft antwoord.

Je gesprekspartner reageert niet. Luistert alleen (en schrijft eventueel wat op) en stelt opnieuw dezelfde vraag (eventueel in een ander jasje)

Wat maakt dat je deze persoon wil behouden in het team?

Jij geeft antwoord.

Bovenstaande herhaalt zich, totdat jij zegt: Ja dat was het wel.

Wat je zojuist hebt gedaan, is het verzamelen van jouw “ja’s”. Wat je zult merken is dat je doordat dezelfde vraag (tot irritatie aan toe misschien wel) keer op keer gevraagd wordt,  je diepere lagen gaat afpellen en ontdekken van jouw ‘ja’s’. Grote kans dat je daarin ook je kernwaarden tegenkomt van punt 1 😉 

Voel je hem al aankomen? Waarschijnlijk wel.

Vervolgens doe je precies hetzelfde, maar dan met als doel om je ‘nee’s’ te verzamelen. Je geeft dus wel je ‘ja’s’ als je ‘nee’s’ een serieuze stem.

Dat ziet er als volgt uit:

Je vraagt je gesprekspartner om jou de volgende vraag (herhaaldelijk) te stellen:

“Wat zijn redenen om deze persoon niet te behouden in het schoolteam?”

Je antwoordt.

En ook dit herhaalt zich, totdat je echt niets meer weet.

Je ja’s en nee’s zijn in beeld. De diepere laag is aangekeken. Nu komt het aan op open staan voor je wijsheid en je intuïtie. De kans is groot dat het doen van deze oefening al zoveel inzicht heeft gegeven, dat je ineens ervaart dat je het diep van binnen weet. Je kan de keuze maken (spreek hem ook uit, zodat het “echt” wordt). Als de oefening zover nog niet heeft geresulteerd in het “weten”, kan je je intuïtie uitnodigen. Dit kan op verschillende manieren, ik deel er een paar:

> Leg twee blaadjes op de grond, een met JA en een met NEE. Vraag je gesprekspartner een samenvatting te geven van je ja’s en nee’s. Schrijf je belangrijkste JA’s en NEE’s op (degene die het meest resoneren). Loop nu in stilte van de een naar de ander en voel waar je naartoe neigt.

> Ben je meer een schrijver? Zet een timer van 10 minuten. Schrijf je vraag bovenaan je blaadje, bijvoorbeeld: “Wil ik deze persoon behouden of niet?” En schrijf vervolgens 10 minuten non-stop alles op wat er in je opkomt, zonder je pen van het papier te halen. Lees daarna terug wat je hebt opgeschreven en maak je keuze.

> Je kunt ook een stiltewandeling maken en de vraag laten resoneren.

> Het is ook mogelijk je inzichten van de ja/nee oefening gewoon met je mee te dragen de komende dagen en het meer te laten wortelen. Let wel op dat je je amygdala niet opnieuw laat kapen, dus zorg voor een nieuwe stok achter de deur.

Stel jezelf afsluitend de vraag: Wat heb ik nodig om in dit besluit te nemen?
Bijvoorbeeld: bedding van mijn bestuurder of tijd.

Tot slot: Vertrouw erop dat het antwoord komt. Dat je het zult weten. Ga er niet te krampachtig mee om maar durf intuïtief keuzes te maken.

(Note: We begrijpen dat aan bovenstaande voorbeelden ook juridische zaken kleven en dat dit niet enkel intuïtief opgelost kan worden, maar dat is stap 2. Eerst gaat het om weten wat je wilt).

Ik hoop dat “Mevrouw Uitstellen van Moeilijke beslissingen” langzaam een vreemde voor je wordt. Waardoor je weer met aandacht met je gezin kunt eten, lekker kan sluimeren in de vroege ochtend en met volle focus kan genieten op de studiedag

Deze blog is geschreven door Laura Pelger-Struijk.