Buiten de lijntjes kleuren. Juist wel of niet?

Als ik iéts niet kon als kind, dan was het tekenen. En nee, dat is geen valse bescheidenheid; ik kon er niks van. Kleurplaten vond ik dan wel weer leuk, want daar kun je niets verkeerd aan doen. Toch?! Zo lang je maar binnen de lijntjes blijft..

Soms begint het Nederlandse onderwijssysteem hier ook wat van weg te hebben. Het gaat goed zolang je als kind binnen de kaders en verwachtingen van de school blijft en anders helpen we je graag om weer terug in de maat te lopen. Uiteraard wat zwart-wit omschreven, maar helaas wel nog steeds de werkelijkheid.

Ken Robinson waarschuwde er in zijn wereldberoemde TED-talk (2016) voor:
‘Schools KILL creativity. We don’t grow in creativity, we grow out of it.’  Volgens Robinson is menselijke intelligentie veel rijker en dynamischer dan we leren op scholen en dat kan volgens hem ook anders.

In mijn klas zit Samir (fictieve naam), een enthousiasteling met energie voor 10. Fantastisch en bloedirritant tegelijk. Een plekje in m’n hart heeft-ie. De standaard structuur van de dag past hem niet; hij heeft het nodig om uitgedaagd te worden, te bewegen wanneer hij voelt dat dat nodig is, te roepen wanneer hij het antwoord weet omdat hij zo impulsief is dat hij vergeet op z’n beurt te wachten, keihard te lachen om het woord olifant tijdens een belangrijke Cito-toets aangezien hij vorige week een tekenfilmpje van een olifant met bril zag die uitgleed over hondenpoep. Samir ten voeten uit.  

Herinner je je deze nog, de blokkenstoof? Samir is geen vierkant, rondje of driehoek maar MAN wat is hij prachtig. Laten we alsjeblieft als leerkrachten proberen om naast het stimuleren van creativiteit bij kinderen, ook onze eigen creativiteit aan te boren en te benutten bij het ontwerpen van en invulling geven aan ons onderwijs. Zodat we voor kinderen als deze een passend aanbod kunnen creëren dat zorgt voor zowel een cognitieve stimulans als het behoud van vrijheid en eigenheid. Uiteraard wel érgens binnen een norm; hij hoeft niet op de tafels te dansen of anderen te schaden. Maar uiteindelijk zit niemand op een eenheidsworst te wachten, dus geef ik hem graag wat ruimte. Het zou toch zonde zijn om deze bijzondere zeshoek door het cirkeltje te persen…

In onderstaande alinea staan tips voor directies en leerkrachten om creativiteit te stimuleren in de school en in de groep.

Creatief leiderschap in de school
1. Bied ruimte voor autonomie
Het klinkt gemakkelijk, maar hoe fijn is het om als directie toch over alles de controle te houden? Lekker overzichtelijk, echter niet erg stimulerend voor het uiten van ideeën door collega’s. Voor teamleden kan het helpend zijn als de leidinggevende  letterlijk benoemt dat er ruimte is om te experimenteren. Zeker als startende leerkracht heb je het soms nodig om dit expliciet te horen en deze support te ervaren.
2. Inzet van het ‘Groot-werkvormenboek’ tijdens teambijeenkomsten
Of het nu een vergadering, studiedag of teambijeenkomst is; het allerfijnst is het als collega’s een actieve deelname hebben tijdens dit moment en de ruimte krijgen om op creatieve manier mee te brainstormen over de kwaliteit van het onderwijs. Een monoloog van directie kan zeer informatief zijn, maar prikkelt waarschijnlijk op geen enkele manier de creativiteit of intrinsieke motivatie van teamleden.  

Creativiteit in de groep
1. Speurtocht met alle doelen van de dag
Afgelopen week heb ik met mijn groep 7 buiten op ons Groene plein een speurtocht gehouden. Voor alle doelen van de dag (rekenen, taal, spelling, Engels en wereldoriëntatie) had ik opdrachtenkaartjes gemaakt, plus nog een aantal pittige raadsels voor de echte puzzelaars. De kinderen renden in het rond, oefenden met de leerstof, leerden van en met elkaar en hadden de grootste lol. Heerlijk om te zien dat ook op deze wijze met de doelen geoefend kan worden. Zowel de kids als ik hebben enorm van deze middag genoten!

2. Ruimteschip ontwerpen
Wat nou als morgen de aarde zou vergaan, wat zou je dan meenemen in je ruimteschip om te behouden? En wat zou je liever nieuw ontwerpen? Een mooie opdracht om de creativiteit te prikkelen en te filosoferen over wat nu écht nodig en belangrijk is in het leven. Waar draait het om en hoe ga je dit borgen? Met deze opdracht stimuleer je de verbeeldingskracht van kinderen en oefenen zij tevens vaardigheden als samenwerken, discussiëren en taken verdelen. Wanneer je verschillende materialen en schrijf-/tekengerei klaar legt, zit ook daarin nog de vrijheid om een leuke, creatieve vormgeving te ontwerpen.

Verbeeldingskracht is een sleutelbegrip in Ken Robinson’s theorie omtrent creativiteit en hij omschrijft dit als: ‘..het menselijk vermogen om zich dingen voor te stellen die (nog) niet bestaan.’Een vaardigheid die toch wel erg handig is voor de nog zo onbekende toekomst!

Graag sluit ik dit artikel af met de mooie quote van Albert Einstein:

‘Logic will get you from A to B. Imagination will take you everywhere.’

Laten we ook eens naar H of Q gaan. Gewoon … omdat het kan.

Sanne Boer is een zeer gedreven en vooruitstrevende onderwijsprofessional uit Rotterdam. Collega’s bewonderen haar om haar openheid en kritische blik. Met haar authentieke houding en creatieve oplossingen is zij in staat een probleem om te zetten in een kans en samen met het team een mooie ontwikkeling door te maken. Op dit moment is zij werkzaam als leerkracht met adjunct-taken en coach voor ZIJ-instromers en starters. Afgelopen jaar behaalde zij de Master Onderwijskunde en rondde zij haar NLP-opleiding af. Met deze kennis en vaardigheden hoopt zij een bijdrage te kunnen leveren aan de kwaliteit van het onderwijs en het versterken van veerkracht en een positieve mindset van onderwijspersoneel.