Hoe leid ik waardegedreven?

Inmiddels is mijn kleine meid alweer 2 jaar oud en dat vraagt om de nodige uitdagingen in mijn rol als moeder. Zo ga ik er regelmatig op uit om mijn kleine dreumes de gelegenheid te geven om haar, naar mijn idee, opgespaarde energie kwijt te kunnen. Vandaag was vanwege het slechtere weer de ballenbak gekozen als speelveld. Ik was nog bezig met het afrekenen van mijn toegangskaartje of de kleine meid had het alweer op een rennen gezet. Snel even laten zien waar we zitten, jasje uit, schoenen uit en gaan! Weg was ze. Heerlijk om haar de ruimte te geven tot experimenteren en ontdekken, al houd je natuurlijk wel een oogje in het zeil.

Voor ik het wist had mevrouw het geniale idee om de ballen uit de ballenbak te gooien. Op zich niks mis mee, maar als ik een blauwe bal richting het hoofd van een wat oudere meneer zie gaan die net een hap neemt van zijn broodje kroket, wordt de handeling vaak als minder prettig ervaren. Ik merk dat ik ingrijp en haar duidelijk uitleg dat het gooien van de ballen naar mensen niet de bedoeling is, omdat dit pijn kan doen. Ik vind het belangrijk dat ze de ruimte krijgt en neemt om ‘vrij’ te ontdekken maar dat ze wel leert wat daarin (mijn) grenzen zijn. Ik zag ook andere moeders en vaders op dezelfde manier hun kinderen toespreken: ‘Nee je mag niet het blokje zomaar afpakken!’. ‘Lisa niet doen, niet met je koekje in de speelhoek, daar mag je niet eten!’. Continu kregen de kinderen feedback op hun handelingen, in het kader van ‘goed’ versus ‘fout’ werden op die manier normen gecommuniceerd en achterliggende waarden duidelijk.

Gedrag uit normen en waarden
De termen normen en waarden worden vaak samengevoegd in één term, toch zijn het twee verschillende begrippen. Met normen worden de ongeschreven regels bedoeld. Het gaat om gedrag dat wij als ‘normaal’ beschouwen en als vanzelfsprekend ervaren, zoals geen bal gooien naar iemand die net een hap neemt van zijn broodje kroket! Een cultuur ontstaat meestal op basis van normen, het geeft de speelruimte aan waarin mensen zich mogen en kunnen bewegen. Waarden gaan daarentegen over de dingen waar we waarde aan hechten, oftewel datgene wat we als belangrijk beschouwen. Ik corrigeer mijn dochter op haar gedrag omdat ik waarde hecht aan het feit dat ze haar medemens beleefd en met respect behandelt. Mijn persoonlijke waarde beleefdheid komt hier duidelijk naar voren.

Waardegedreven leiden
Dit tafereel van onbewust uitspreken van normen vanuit een achterliggende waarde zette mij aan het denken: ’In hoeverre zien wij dit gedrag terug op de werkvloer?
Hoe vaak geef jij als leidinggevende feedback op het gedrag van jouw medewerkers, of maak jij hen duidelijk wat de ‘speelruimte’ is waarin zij zich mogen bewegen?
Ben jij je bewust van je eigen kernwaarden en weet jij op een authentieke wijze dit zichtbaar te maken in je gedrag?

Als wij in scholen komen merk ik dat dit nog vrij weinig te zien is. Ja, er staat een prachtige missie en visie op de website geschreven, maar bij binnenkomst in de school zien wij dit niet terug in het gedrag van de teamleden of de leidinggevende. Laat staan dat voor iedereen helder is welke persoonlijke kernwaarden voor de leidinggevende belangrijk zijn. Het effect? Er ontstaan eilandjes in de school, iedereen draait afzonderlijk zijn eigen klas, er zijn oneindig lange vergaderingen en men voelt zich niet verbonden met elkaar of de organisatie. De speelruimte waarin de teamleden mogen bewegen is niet helder en dagelijkse gesprekken over het professioneel handelen is geen onderdeel van de schoolcultuur.

Het belang van het weten van jouw kernwaarden als leidinggevende om vervolgens gedrag te laten zien dat in overeenstemming is met deze kernwaarden, kan een essentieel verschil maken in het functioneren van jouw schoolorganisatie. Pas dan wordt het voor de omgeving helder wat ze aan jou hebben en wordt jouw gedrag op een positieve manier voorspelbaar.
Jouw persoonlijke kernwaarden hoeven niet per definitie hetzelfde te zijn als de kernwaarden van de school. Vaak versterken ze elkaar echter wel.

Zo had ik laatst met Struijk een duo-coachgesprek met een schoolleider over haar kernwaarden. Hierin vertelde zij dat de school de kernwaarde ‘samen’ als belangrijk element beschouwd in het geven van onderwijs en de wijze waarop de teamleden onderling leren. Toen wij haar gingen bevragen op datgene wat zij belangrijk vindt in het leven en waarom zij doet wat zij doet, vertelde ze dat ze het belangrijk vindt dat ieder kind ( van welke afkomst dan ook) het recht heeft op goed onderwijs. Als hier onjuist naar werd gehandeld, dan kwam er een enorme frustratie en woede in haar omhoog en voelde zij de noodzaak om in actie te komen. Ze vertelde dat het voor een effectieve samenwerking nodig is om elkaar op een rechtvaardige manier te behandelen. Haar persoonlijke kernwaarde rechtvaardigheid versterkte dus op deze manier de kernwaarde ‘Samen’ van de school.

Pas wanneer teamleden weten wat ze aan jou als leidinggevende (en aan elkaar!) hebben, kan er groei ontstaan. Teamleden hebben namelijk het recht om te weten en te begrijpen waarop je hen ‘beoordeelt’ zowel in positieve, als in negatieve zin. Het is dus van belang dat jij als leider helder hebt welk gedrag je als gewenst ervaart en zult belonen en welk gedrag je als ongewenst ervaart en wat je niet zult accepteren. Je ziet dat wanneer hier duidelijkheid over is teamleden eerder een afwijkende mening durven te ventileren en om hulp durven te vragen. Er is sprake van een gefundeerde basis van vertrouwen en veiligheid.

“Teamleden hebben het recht om te weten en te begrijpen waarop je hen ‘beoordeelt’ zowel in positieve, als in negatieve zin.”

Betrokken feedback
Dan komen we nog bij het stukje feedback geven. Een vaardigheid waarvan we weten dat deze belangrijk is, maar voor de meeste mensen toch vaak lastig is om te geven of te ontvangen. Toch doen we het als ouder continu naar kinderen en hebben we het als kind altijd ontvangen. Wat maakt het verschil? De reden dat ik mijn dochter toespreek als zij gedrag laat zien wat niet in overeenstemming is met mijn waarden en normen, is omdat ik haar wil verder helpen. Mijn intentie is dus gericht op groei!
Hoe vaak spreken wij onze intentie richting de ander uit? En hoe vaak zijn we ons voorafgaand aan het geven van feedback ‘echt’ bewust waarom we iets willen teruggeven aan een ander?
Betrokken feedback is naar mijn idee nog een belangrijke vaardigheid waarin leidinggevenden, maar ook teamleden zich verder kunnen ontwikkelen. Het is een houding die zorgt dat je voorafgaand aan het geven en ontvangen van feedback zorgt dat je, met volledige aandacht en openheid, een gesprek aangaat. Bij betrokken feedback ben je bereid naast de ander te zitten, je probleem voor je neer te leggen (i.p.v tussen jullie in) , om te luisteren, vragen te stellen, te accepteren dat je het probleem wellicht niet helemaal doorziet, te kijken naar wat er wel goed gaat, verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen aandeel, de ander oprecht te bedanken voor zijn/haar inspanningen, mogelijke nieuwe kansen te zien en een kwetsbare houding aan te nemen die je ook verwacht bij de ander.
Mijn vraag:’ Check eens bij jezelf of jij op een betrokken wijze feedback geeft!’.

Vragen stellen
Vragen stellen is één van de belangrijkste elementen die wij inzetten om te zorgen dat leidinggevenden en teamleden op nieuwe denksporen komen. Het is vaak een onderschatte vaardigheid, die we snel vergeten. Het daagt namelijk jezelf, maar ook de omgeving uit om vanuit een dieper en soms ander oogpunt naar jezelf of de situatie te kijken. Het is iets wat we naar mijn idee ons hele leven moeten blijven doen. Ik wil je dan ook uitdagen om de komende week eens stil te staan bij de volgende vragen om te zorgen dat je meer bewust kan leiden en werken vanuit jouw kernwaarden.

1. Waarom leid ik?
2. Wat vind ik belangrijk voor mijzelf?
3. Waar sta ik voor?
4. Welke waarde kan ik niet uit mijn leven wegdenken?
5. Wat betekent deze waarde voor mij?
6. Wat betekent het voor jou om naar deze waarde te leven?
7. Wat betekent het voor jouw omgeving als je naar deze waarde leeft?
8. Hoe zou je leven eruit zien als je je keuzes op grond van deze kernwaarde baseert?
9. Wat is de negatieve keerzijde van deze waarde? Hoe kun je hier een balans in vinden?
10. Welk gedrag bij jezelf en de ander ervaar je als gewenst?
11. Welk gedrag bij jezelf en de ander ervaar je als ongewenst?

– In mijn ooghoek zie ik haar opnieuw een blauwe bal pakken. Even wacht ze en kijkt ze hoe haar hand de rode bal vast houdt. Ze besluit een kwartslag te draaien en gooit de bal weg. Nu richting de ballenbak. Ze kijkt achterom om te zien of ik haar gooi heb aanschouwt. Ik begin te lachen en ze lacht terug. Samen blij met het geboekte resultaat! –

Deze blog is geschreven door Josefien Kemper, co-founder van Inspiratiebureau Struijk & Kemper.

Misschien vind je deze posts ook interessant: