Positieve psychologie binnen de school cultiveren

De positieve psychologie benadrukt dat het belangrijk is om minder te focussen op problemen en trauma’s van mensen, maar vooral op hun psychologisch kapitaal. De positieve psychologie focust vooral op de krachten en talenten van mensen. Dit betekent niet dat het niet van toegevoegde waarde is om inzicht te krijgen in een trauma of oorzaak van bepaald gedrag, het betekent wel dat je er niet in hoeft te “wroeten”. 

Krachtgericht coachen (Korthagen, 2014) is een coachmethodiek die wij binnen Inspiratiebureau Struijk & Kemper vaak hanteren. Krachtgericht coachen is volledig gebaseerd op het gedachtegoed van de positieve psychologie. Binnen deze methodiek wordt er vanuit het hier en nu gekeken naar hoe de kwaliteiten van een individu als hulpbron worden aangeboord om belemmeringen en uitdagingen te overwinnen. Het benadrukken van kwaliteiten klinkt misschien makkelijk. Het lijkt haast een open deur. Echter, het

probleem is vaak dat de deur dan wel open staat, maar we niet naar binnen stappen.

Kwaliteiten benoemen hoeft inderdaad niet ingewikkeld te zijn, maar je moet het wel doen. Op het moment dat je dit benoemen een onderdeel maakt van de teamcultuur, zal je steeds meer flow gaan ervaren. Flow ontstaat namelijk als je
1) jezelf traint om kwaliteiten van anderen op te merken en
2) er met regelmaat kwaliteiten van jou worden

benoemd.
Zo worden talenten meer en vaker ingezet op het werk en wordt de betrokkenheid groter.

Onze menselijke geest heeft de neiging om de focus te leggen op problemen, belemmeringen en vervolgens het vinden van passende oplossingen. Vanuit krachtgericht coachen is echter ontdekt dat dit vaak contraproductief werkt. Fredrickson (2002), een belangrijke speler in de grondlegging van de positieve psychologie, toonde aan dat de negatieve gevoelens die bij problemen horen, tunneldenken veroorzaken. Je gaat denken binnen het kader van het probleem en daar kom je niet van ‘in je kracht’ te staan. Bovendien

leidt deze aanpak vaak tot een oppervlakkige oplossing. De ander is er ogenschijnlijk blij mee, maar meldt binnen de kortste keren dat het probleem toch weer terugkeert. Het is belangrijk dat nieuw handelen (het experimenteren met het nieuwe gedrag) geworteld is in gevoelde, innerlijke kracht, oftewel: de kwaliteiten en talenten. Dit wordt genoemd: het aanboren van het psychologisch kapitaal van mensen; je boort als het ware iets aan wat al lang in je zit. Je hebt het al in je, alleen ben jij je er (nog) niet van bewust.

Als iedereen in de organisatie zich bewust(er) wordt van de individuele krachten en kwaliteiten, zullen die ook sneller (kunnen) worden aangeboord. Dit resulteert in mooiere resultaten, creatieve ideeën en meer flow binnen de school. Als kwaliteiten worden gezien en er ruimte is om ze te benutten, worden mensen krachtiger, creatiever en gemotiveerder en uiteindelijk dus effectiever. Er worden sneller oplossingen gezien voor uitdagingen en de individuele teamleden zien eerder hoe zij zelf een onderdeel van de oplossing kunnen zijn.

De eerste stap om dit binnen het team te bewerkstelligen, is werken aan de bewustwording. Hiervoor is het van belang om vaker bewust aandacht te geven aan de kwaliteiten die je ziet. Je geeft positieve feedback, als je elkaars (kern)kwaliteiten benoemt. Dat gaat verder dan een compliment geven als: ‘goed gedaan’ (Voerman e.a., 2012). Het gaat om het zien en benoemen van persoonlijke kwaliteiten, zoals: flexibiliteit, inlevingsvermogen, analytisch vermogen, moed, creativiteit, enzovoorts.

Krachtgericht coachen werkt in het hier en nu: je benoemt de kwaliteit, zodra je deze ziet. Echter, dat vraagt wel om oefening. Daarom willen we je nu eerst uitdagen om met terugwerkende kracht te bedenken welke kwaliteiten jij de afgelopen twee weken hebt gezien bij verschillende collega’s. Maak de onderstaande zinnen af. 

De kwaliteit die ik heb gezien is….
Ik zag de kwaliteit zichtbaar worden toen….

Hier volgen een aantal voorbeelden:

‘Ik hoor dat je in dit gesprek al een aantal keer een koppeling maakt met eerdere projecten en onderzoeken, ik vind dat je echt heel sterk oorzaak- gevolg verbanden kunt leggen. Analyseren is een kwaliteit die ik in jou bewonder.’

‘Als je hierover vertelt, heb je een lach van oor tot oor en je hele lijf spreekt als het ware mee. Ik geniet ervan hoe gepassioneerd je bent. Dat enthousiasme is echt een kwaliteit. Het werkt aanstekelijk, hoe langer ik met jou praat over dit project, hoe enthousiaster ik word.’

‘Het valt me op dat je nu voor de derde keer uit deze – voor mij – chaotische brainstorm de kern weet te vangen in woorden. Ik zie dat echt als een kwaliteit van jou. Je helpt mij op deze manier om het overzicht te bewaren.’

Hoe meer je dit met elkaar cultiveert, hoe meer flow en energie er ontstaat binnen het team. Het is misschien een open deur, maar stap je de open deur ook echt in, of kijk je er alleen maar naar?

Let op: een oefening als deze vraagt om een basis van psychologische veiligheid in een team. Als teamleden zich psychologisch niet veilig voelen, zullen ze zich niet vrij voelen om hun kwaliteiten te laten zien of te benoemen. 

Bron: Korthagen, F. (2014). Krachtgericht coachen.