Het startpunt wanneer je gaat werken aan psychologische veiligheid in je team

Ik herinner me als de dag van gisteren dat ik regelmatig tegen mijn team zei: “Jullie moeten mij vertrouwen, anders komen we niet verder als team.” Ze knikten ja, stemden in, maar in de praktijk lieten ze van alles zien, behalve vertrouwen. Ze trokken mijn besluiten in twijfel, bespraken achter mijn rug hoe zij het anders zouden doen en vormden met elkaar een front “dit gaan we niet doen”. Daar stond ik dan met al mijn goede bedoelingen. Bereid om mijn hart en ziel in dit team en deze organisatie te steken. De frustraties liepen steeds hoger op. Ik voelde me niet gezien, begrepen en al helemaal niet vertrouwd.

Pas jaren later leerde ik dat je vertrouwen niet zomaar kan verwachten of vragen van je team. Eigenlijk zeg je dan namelijk: “Jullie moeten vooraf alles accepteren wat ik zeg of doe.” Dat kan je niet vragen en dit voelt ook niet kloppend voor het team. Hoe kun je vooraf weten of je iemand kunt vertrouwen? De meesten van ons hebben geen glazen bol. En degenen die er een hebben, gebruiken die als decoratie en niet om de toekomst te voorspellen ;).

Waar het om gaat, is niet om vertrouwen te vragen, maar om het team voldoende veiligheid te bieden. Voldoende veiligheid zorgt er namelijk voor dat de ander zich kwetsbaar op durft te stellen en zich aan je durft toe te vertrouwen. In een psychologisch veilig schoolteam durven teamleden zichzelf te laten zien, hun mening te geven, nieuwe ideeën aan te dragen en risico’s te nemen. Dit durven ze omdat ze voelen dat jij als schoolleider rekening houdt met hun belang. Als je veiligheid geeft, krijg je vertrouwen terug.

Bij inspiratiebureau Struijk & Kemper zijn we er (zonder het hebben van een glazen bol) van overtuigd dat de nummer 1 succesvoorspeller voor een schoolteam of schoolleidersteam is: een klimaat van psychologische veiligheid. Daar hebben we trouwens ook helemaal geen glazen bol voor nodig, want de wetenschap heeft dit al meerdere malen aangetoond (o.a. Edmondson, 2019). We hebben dit ook keer op keer bewezen gezien in de praktijk bij de schoolteams waar we mee mochten werken. En omdat dit de nummer 1 succesvoorspeller is, zal dit naar ons inziens ook de nummer 1 prioriteit van iedere schoolleider of bestuurder in het onderwijs moeten zijn.

Scheffers (2021) beschrijft in zijn boek dat het daarbij cruciaal is, dat jij je als leider veilig voelt. Dat zou het startpunt moeten zijn.

Voordat je op een gezonde manier veiligheid kunt creëren in je schoolteam, dien je je eigen bedding en veiligheid te evalueren en organiseren. Als je dit niet doet, kan je een traject starten met je schoolteam over veiligheid, een teamcoach inschakelen, je kunt studiedagen vullen over communicatie en teamcultuur, maar je zal continu teruggeworpen worden op deze bottleneck.

Hoe herken je dat je je onveilig voelt als leider in de organisatie of in je eigen team?
Je merkt dat je bang bent voor afwijkende visies, weerstand of emoties, conflicten tussen teamleden of fouten die gemaakt worden. Je zult de neiging hebben om jezelf te gaan beschermen tegen je team. Je werkt hard om te voorkomen dat dingen misgaan. Als teamleden ervaren dat jij jezelf tegen hen beschermt, zullen zij zich niet veilig voelen. Dus om je schoolteam een basis van psychologische veiligheid te kunnen geven, is een voorwaarde dat je jezelf veilig voelt in het team en in de organisatie. Als dit bij jou het geval is, dient je prioriteit te zijn om op onderzoek uit te gaan hoe het komt dat jij je niet veilig voelt en wat je nodig hebt om je wel veilig te voelen, alvorens je verder met het team aan de slag kunt gaan.

In het voorbeeld uit de inleiding, ging het hier bij mij mis. Ik voelde me niet veilig in de organisatie en ervoer geen bedding vanuit mijn leider. Hierdoor kon ik op mijn beurt geen veiligheid en bedding creëren voor mijn eigen team. Mijn potentieel zat klem, waardoor ik onbewust ook het potentieel van mijn eigen team klem zette. In zo’n situatie kun je twee dingen doen: het gesprek aangaan, openheid creëren of weggaan. Bij voorkeur natuurlijk pas de laatste optie als je de eerste hebt geprobeerd. In sommige uitzonderlijke gevallen kan de conclusie zijn: hier blijven is niet goed voor mij, voor mijn team en voor de organisatie als geheel. Als je in zo’n proces zit, adviseer ik je een coach aan die je kan helpen de dynamiek te ontrafelen en de juiste keuzes te maken waarbij je trouw blijft aan jezelf. 
Als dit stukje voor jezelf op orde is, kan je verder aan de slag met het bouwen van veiligheid in je team.

Deze blog is geschreven door Laura Pelger – Struijk, co-founder van inspiratiebureau Struijk & Kemper.